नमस्कार, मित्रांनो आजचा लेख हा आपल्या विद्यार्थी मित्रांसाठी व पालकांसाठी आहे. दहावी बारावी नंतर पुढे काय? विज्ञान, वाणिज्य की कला शाखा घ्यायची? इयत्ता ११ वी मध्ये कोणता प्रवाह निवडायचा? माझे अंतिम करियरचे ध्येय (Career Opportunities) काय आहे? असे अनेक प्रश्न विद्यार्थी आणि पालकांसमोर उभे असतात.
इयत्ता १० वी (10th Exam) आणि १२ वी (12th Exam) हे प्रत्येक विद्यार्थ्यांच्या आयुष्यातील महत्त्वाचे वर्ष असते. तुमच्यापैकी काही जण पुढे आयुष्यात काय हवे आहे याबद्दल स्पष्ट असू शकतात. तर दुसरीकडे, तुमच्यापैकी बरेच जणांना पुढे १० वी , १२ वी नंतर काय करायचे आहे याबद्दल त्यांना काहीच माहिती नसते.
हाच त्यांचा संभ्रम दूर करण्यासाठी, तुम्ही या लेखातील महत्त्वाच्या मुद्द्यांचा विचार करू शकता, जे तुम्हाला सर्वोत्तम करिअर मार्गावर मार्गदर्शन करतील.
आज, प्रत्येक क्षेत्रात भरपूर संधी उपलब्ध आहेत. परंतु तुम्ही नेहमीच तुमची आवड, योग्यता आणि तुम्ही १० वी मध्ये मिळवत असलेल्या गुणांवर आधारित प्रवाह/कोर्स निवडावा. १० वी नंतर पुढे काय आहे हे अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेवूयात.
दहावी नंतर आपण काय करू शकतो?
What can we do after 10th: दहावीनंतर विद्यार्थी मेकॅनिकल, इलेक्ट्रीशियन, इलेक्ट्रिकल अश्या नोकरीसाठी आयटीआय सारखा अभ्यासक्रम करू शकतात.
तसेच विद्यार्थी पॅरामेडिकल कोर्स करू शकतात. जसे कि, DOT (डिप्लोमा इन आय असिस्टंट) DMLT (डिप्लोमा इन मेडिकल लॅबोरेटरी टेक्नॉलॉजी), DOA (डिप्लोमा इन आय असिस्टंट).
१० वी साठी योग्य विषय संयोजन निवडणे ही एक महत्त्वाची पायरी आहे. जी भविष्यातील शैक्षणिक उपक्रम आणि करिअरच्या मार्गांसाठी एक टप्पा निश्चित करते. याचे कारण असे की ते तुम्हाला १० वी नंतर उपलब्ध असलेल्या सर्वोत्तम प्रवाहांची निवड करण्यास प्रवृत्त करू शकते.
पुढे आपण १० वी नंतरचे शिक्षण आपण पाहणार आहोत यामुळे विद्यार्थी योग्य शैक्षणिक निर्णय घेऊ शकतात.
१. विषय – विज्ञान (भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र/गणित)
कोर्स – वैद्यकीय, अभियांत्रिकी, जैवतंत्रज्ञान, फार्मसी, शुद्ध विज्ञान, कृषी
२. विषय – वाणिज्य (लेखा, व्यवसाय अभ्यास, अर्थशास्त्र)
कोर्स – वाणिज्य, व्यवसाय प्रशासन, अर्थशास्त्र, वित्त, लेखा
३. विषय – कला (इतिहास, भूगोल, राज्यशास्त्र, समाजशास्त्र)
कोर्स – मानवता, सामाजिक विज्ञान, भाषा, कायदा, पत्रकारिता, ललित कला
- विज्ञान शाखा
तुम्हाला ‘दहावीनंतर कोणते प्रवाह उपलब्ध आहेत?’ या गोंधळातून बाहेर काढण्यासाठी, सर्वात लोकप्रिय प्रवाह म्हणजे विज्ञान शाखा. विज्ञान गटातील मुख्य विषयांमध्ये भौतिकशास्त्र, जीवशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित आणि संगणक यांचा समावेश होतो. (शाळेनुसार ते बदलू शकतात).
विज्ञान गटाला पुढे PCM, PCB किंवा PCMB असे वेगळे केले जाऊ शकते. त्यामुळे तुम्हाला गणित, जीवशास्त्र किंवा दोन्ही विषय घेऊन पुढे जायचे आहे की नाही हे तुम्ही निवडू शकता.
करिअर वाटा: (Career Opportunities)
- डॉक्टर
- अभियंता
- प्राध्यापक
- जैवतंत्रज्ञ
- सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ
- पूर्ण स्टॅक विकसक
- रसायनशास्त्रज्ञ
- डेटा विश्लेषक
- वाणिज्य शाखा
वाणिज्य गट व्यवसाय, वित्त, अर्थशास्त्र आणि व्यापाराशी संबंधित विषयांवर लक्ष केंद्रित करतो. विज्ञानानंतर विद्यार्थ्यांमध्ये ही दुसरी सर्वात लोकप्रिय निवड आहे. या गटात अर्थशास्त्र, लेखा, व्यवसाय अभ्यास, संगणक आणि इंग्रजी हे प्राथमिक विषय समाविष्ट आहेत.
वाणिज्य गट दहावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी आदर्श आहे ज्यांना बँकिंग, विपणन किंवा लेखा-संबंधित भूमिकांमध्ये कौशल्य व आवड आहे. वाणिज्य शाखा, आर्थिक साक्षरतेवर मोठ्या प्रमाणावर प्रभाव पाडते ज्यामुळे व्यवसाय जगाची चांगली समज निर्माण होते.
वाणिज्य-संबंधित क्षेत्रात काही स्पर्धात्मक परीक्षा आहेत ज्या तुम्ही दहावीनंतर देवू शकता जसे की C.A फाउंडेशन कोर्स, C.S फाउंडेशन कोर्स आणि ICWA फाउंडेशन कोर्स.
करिअर वाटा : (Career Opportunities)
- सनदी लेखापाल
- कंपनी सचिव
- आर्थिक विश्लेषक
- बँकर
- लेखापाल
- जोखीम व्यवस्थापन विश्लेषक
- गुंतवणूक सल्लागार
- ऑडिटर
- कला शाखा
कला शाखा हा योग्य पर्याय आहे. तुम्ही भूगोल, इतिहास, भाषा, मानसशास्त्र, समाजशास्त्र, साहित्य आणि राज्यशास्त्र यासारख्या अनेक विषय निवडू शकता.
करिअर वाटा : (Career Opportunities)
- इतिहासकार
- जनसंपर्क व्यवस्थापक
- पुरातत्वशास्त्रज्ञ
- मानववंशशास्त्रज्ञ
- पत्रकार
- सामाजिक कार्यकर्ता
- डेटा भाषाशास्त्रज्ञ
- परदेशी भाषा तज्ञ
दहावी नंतर व्यावसायिक अभ्यासक्रम
तीन प्रमुख प्रवाहांनंतर, विद्यार्थी व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी देखील जाऊ शकतात जसे –
१. पॉलिटेक्निक डिप्लोमा कोर्सेस
२. पॅरामेडिकल अभ्यासक्रम
३. आयटीआय अभ्यासक्रम
४. एक्स-रे तंत्रज्ञ
५. इंटिरियर डिझायनिंग
सर्व गटांचे स्वतःचे गुण आणि तोटे आहेत. प्रमुख प्रवाहांची व्याप्ती अनंत आहे. शेवटी तुमची कौशल्ये, हुशारी, आवड आणि यावर तुम्हाला विचार करावा लागणार आहे.
स्वतःसाठी परिपूर्ण प्रवाह शोधण्यासाठी, तुम्हाला दीर्घकाळासाठी खरोखर काय करायचे आहे, यावर विचार करणे ही सर्वात चांगली गोष्ट आहे. हे तुमच्या करिअरच्या मार्गाला योग्य दिशेने नेऊ शकते.
बारावी नंतर आपण काय करू शकतो?
वैद्यकीय क्षेत्र
शिक्षण – एमबीबीएस
कालावधी – पाच वर्षे सहा महिने
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र आणि सीईटी प्रवेश परीक्षा
संधी कोठे? – स्वतःचा वैद्यकीय व्यवसाय, रुग्णालयात नोकरी
पुढील उच्च शिक्षण – एमडी, एमएस व इतर पदविका
शिक्षण – बीएएमएस
कालावधी – पाच वर्षे सहा महिने
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – स्वतःचा वैद्यकीय व्यवसाय, रुग्णालयात नोकरी
पुढील उच्च शिक्षण – एमडी, एमएस व इतर पदविका
शिक्षण – बीएचएमएस
कालावधी – पाच वर्षे सहा महिने
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – स्वतःचा वैद्यकीय व्यवसाय, रुग्णालयात नोकरी
पुढील उच्च शिक्षण – एमडी
शिक्षण – बीयूएमएस
कालावधी – पाच वर्षे सहा महिने
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – स्वतःचा वैद्यकीय व्यवसाय, रुग्णालयात नोकरी
पुढील उच्च शिक्षण – पदव्युत्तर शिक्षण
शिक्षण – बीडीएस
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – स्वतःचा वैद्यकीय व्यवसाय, रुग्णालयात नोकरी
पुढील उच्च शिक्षण – एमडीएस
शिक्षण – बीएससी इन नर्सिंग
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र
संधी कोठे? – रुग्णालयात नर्स म्हणून नोकरी
पुढील उच्च शिक्षण – पदव्युत्तर शिक्षण
शिक्षण – बीव्हीएससी ऍण्ड एएच
कालावधी – पाच वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र
संधी कोठे? – प्राणी, जनावर रुग्णालयात नोकरी, प्राणी संग्रहालय, अभयारण्यात नोकरी, स्वतःचा व्यवसाय
पुढील उच्च शिक्षण – पदव्युत्तर शिक्षण
शिक्षण – डिफार्म
कालावधी – तीन वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, थेट प्रवेश
संधी कोठे? – औषधनिर्मिती कारखान्यात नोकरी, स्वतःचा व्यवसाय
पुढील उच्च शिक्षण – बीफार्म
शिक्षण – बीफार्म
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – औषध कंपनी किंवा औषध संशोधन संस्था इत्यादी ठिकाणी नोकरी, स्वतःचा व्यवसाय, नागरी सेवा परीक्षा
पुढील उच्च शिक्षण – एमफार्म
संरक्षण दलांत प्रवेशासाठी
केंद्रीय लोकसेवा आयोगामार्फत (यूपीएससी) वर्षातून एनडीए (एक) व एनडीए (दोन) अशा दोन वेळा लेखी परीक्षा होतात. एअर फोर्स व नेव्हीसाठी जे उमेदवार राज्य शिक्षण मंडळाची किंवा मान्यताप्राप्त विद्यापीठाची बारावी परीक्षा भौतिकशास्त्र व गणित या विषयांसह उत्तीर्ण आहेत, किंवा त्या परीक्षेस बसलेले आहेत असे उमेदवार परीक्षेसाठी पात्र ठरतात.
वयोमर्यादा : साडेसोळा ते 19 वर्षांदरम्यान वय असलेले उमेदवार अर्ज करू शकतात.
अभियांत्रिकी व ऑटोमोबाईल
शिक्षण – इंजिनिअरिंग डिप्लोमा
कालावधी – तीन वर्षे
पात्रता व प्रवेश परीक्षा – बारावी शास्त्र, थेट दुसऱ्या वर्गात प्रवेश
संधी कोठे? – आयटी औद्योगिक क्षेत्रात, उद्योग किंवा व्यवसाय, स्वयंरोजगार
पुढील उच्च शिक्षण – बीईच्या दुसऱ्या वर्षात प्रवेश
शिक्षण – बीई
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – स्वतःचा व्यवसाय, आयटी, औद्योगिक क्षेत्र, संशोधन संस्था, नागरी सेवा परीक्षा, अभियांत्रिकी सेवा परीक्षा
पुढील उच्च शिक्षण – एमई, एमटेक, एमबीए; तसेच जीआरई देऊन परदेशात एमएस
https://in.nearmeads.com/pune/engineering-colleges-in-pune
शिक्षण – बीटेक
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, आयआयटी जेईई, एआयईईई
संधी कोठे? – औद्योगिक क्षेत्र, सरकारी उद्योग, खासगी उद्योग, संशोधन संस्था, आयटी क्षेत्र, नागरी सेवा व अभियांत्रिकी सेवा परीक्षा, स्वयंरोजगार
पुढील उच्च शिक्षण – एमई, एमटेक, एमबीए किंवा जीआरई देऊन परदेशात एमएस
शिक्षण – ऑटोमोबाईल अभियांत्रिकी पदवी –
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता – बारावी शास्त्र, सीईटी
शिक्षण – ऑटोमोबाईल अभियांत्रिकी पदव्युत्तर शिक्षण
कालावधी – दोन वर्षे
पात्रता – बीई, ऑटोमोबाईल, मॅकेनिकल, उत्पादन, तत्सम शिक्षण.
१२ वी नंतर कॉम्प्युटरमधील कोर्सेस
Courses in Computer after 12th:
डीओईएसीसी “ओ‘ लेव्हल
कालावधी – एक वर्ष
डिप्लोमा इन ऍडव्हान्स्ड सॉफ्टवेअर टेक्नॉलॉजी
कालावधी – दोन वर्षे
सर्टिफिकेट कोर्स इन इन्फर्मेशन टेक्नॉलॉजी
कालावधी – सहा महिने
सर्टिफिकेट इन कॉम्प्युटर ऍप्लिकेशन
कालावधी – तीन महिने
सर्टिफिकेट इन कॉम्प्युटिंग
कालावधी – दहा महिने
इग्नू युनिव्हर्सिटी
सर्टिफिकेट कोर्स इन कॉम्प्युटर प्रोग्रॅमिंग
कालावधी – एक वर्ष
शिक्षण – बारावी शास्त्र
कॉम्प्युटर ऍप्लिकेशन
कालावधी – एक वर्ष
वेब डिझाईनिंग ऍण्ड वेब डेव्हलपमेंट
कालावधी – दोन महिने
कॉम्प्युटर ऑपरेटर ऍण्ड प्रोग्रॅम असिस्टन्स
कालावधी – एक वर्ष
(फक्त मुलींसाठी)
डिप्लोमा इन ऍडव्हर्टायझिंग ऍण्ड ग्राफिक डिझाईनिंग
कालावधी – दोन वर्षे
गेम डिझाईन ऍण्ड डेव्हलपमेंट
कालावधी – एक वर्ष
प्रिंट इमेजिंग ऍण्ड पब्लिशिंग, कार्टून ऍनिमेशन, ई-कॉम डेव्हलपमेंट, वेब ग्राफिक्‍स ऍण्ड ऍनिमेशन
कालावधी – एक वर्ष
कॉम्प्युटर ऑपरेटर ऍण्ड प्रोग्रॅमिंग असिस्टंट
कालावधी – एक वर्ष
डेस्क टॉप पब्लिशिंग ऑपरेटर
कालावधी – एक वर्ष
१२ वी नंतर रोजगाराभिमुख कोर्सेस
Employment oriented courses after 12th:
शिक्षण – डिप्लोमा इन प्लॅस्टिक मोल्ड टेक्नॉलॉजी
कालावधी – तीन वर्षे
पात्रता – बारावी (70 टक्के)
संधी कोठे? – प्लॅस्टिक आणि मोल्ड
इंडस्ट्रीमध्ये संधी, सिंगापूर, मलेशियामध्ये संधी
उच्च शिक्षण – पदव्युत्तर शिक्षण
कोठे? सेंट्रल इन्स्टिट्यूशन ऑफ प्लॅस्टिक्‍स
इंजिनिअरिंग ऍण्ड टेक्नॉलॉजी, म्हैसूर
शिक्षण – टूल ऍण्ड डाय मेकिंग
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता – दहावी आणि बारावी पास
संधी – टूल ऍण्ड डाय इंडस्ट्री, भारत आणि मलेशियाशियामध्ये भरपूर संधी गव्हर्नमेंट टूल रूम ऍण्ड ट्रेनिंग सेंटर
(जीटीटीसी), नेट्टूर टेक्नॉलॉजी ट्रेनिंग
फाउंडेशन (एनटीटीएफ)
सेक्रेटरीअल प्रॅक्‍टिस
कालावधी – एक वर्ष
फॅशन टेक्नॉलॉजी
कालावधी – एक वर्ष
मॉडर्न ऑफिस प्रॅक्‍टिस
कालावधी – तीन वर्षे
हॉस्पिटॅलिटी ऍण्ड टुरिझम
टूरिस्ट गाइड
कालावधी – सहा महिने
डिप्लोमा इन फूड ऍण्ड बेव्हरेज सर्व्हिस
कालावधी – दीड वर्ष
बेसिक कोर्स ऑन ट्रॅव्हल फेअर ऍण्ड टिकेटिंग
कालावधी – तीन महिने
बेसिक कोर्स इन कॉम्प्युटराइज्ड रिझर्व्हेशन
सिस्टम (एअर टिकेटिंग)
कालावधी – एक महिना
अप्रेन्टाईसशिप
कालावधी – पाच महिने ते चार वर्षे
शिक्षण – व्होकेशनल स्ट्रिममध्ये बारावी
डिजिटल फोटोग्राफी
कालावधी – एक वर्ष
स्टोअर कीपिंग ऍण्ड पर्चेसिंग
कालावधी – एक ते तीन वर्षे
सेल्स ऍण्ड अकाउंटन्सी
कालावधी – एक ते तीन वर्षे
बांधकाम व्यवसाय
शिक्षण – बीआर्च
कालावधी – पाच वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – स्वतःचा व्यवसाय किंवा बांधकाम उद्योगांमध्ये नोकरी, नागरी सेवा परीक्षा
पुढील उच्च शिक्षण – एमआर्च, एमटेक
पारंपरिक कोर्सेस
शिक्षण – बीएससी
कालावधी – तीन वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, प्रवेश थेट
संधी कोठे? – आयटी, औद्योगिक क्षेत्र, संशोधन संस्था, नागरी सेवा परीक्षा, स्वयंरोजगार
पुढील उच्च शिक्षण – एमएससी, एमबीए, एमसीए, एमपीएम इत्यादी
https://in.nearmeads.com/mumbai/mba-colleges-in-mumbai
शिक्षण – बीएससी (ऍग्रो)
कालावधी – तीन वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र
संधी कोठे? – कृषी उद्योग कारखान्यात नोकरी, सरकारी कृषी सेवा नोकरी, नागरी सेवा परीक्षा, शेती व्यवसाय
पुढील उच्च शिक्षण – एमएससी (ऍग्रो), राष्ट्रीय कृषी परिषद संस्थांमध्ये संशोधन
शिक्षण – बीए
कालावधी – तीन वर्षे
संधी कोठे? – नोकरीसाठी व्यावसायिक, मृदू कौशल्ये, प्रमाणपत्र अथवा पदविका अभ्यासक्रम बीए करतेवेळी जास्त फायदेशीर. नागरी सेवा परीक्षा, स्वयंरोजगार
पुढील शिक्षण – एमए, एमबीए, पत्रकारिता, पदविका, एलएलबी
शिक्षण – बीकॉम
कालावधी – तीन वर्षे
संधी कोठे? – आयसीडब्ल्यूए, सीए, सीएस परीक्षांचा अभ्यास बीकॉम करताना देणे फायदेशीर, नागरी सेवा परीक्षा, स्वयंरोजगार, लेखापाल म्हणून नोकरी
शिक्षण – बीएसएल
कालावधी – पाच वर्षे
संधी कोठे? – विधी व्यवसाय, विधी सल्लागार, नागरी सेवा परीक्षा, न्याय सेवा
पुढील उच्च शिक्षण – एलएलएम
शिक्षण – डीएड
कालावधी – दोन वर्षे
प्रवेश – सीईटी आवश्‍यक
संधी कोठे? – प्राथमिक शिक्षण शिक्षक
पुढील उच्च शिक्षण – बीए, बीकॉम व नंतर बीएड
शिक्षण – बीबीए, बीसीए,बीबीएम
कालावधी – तीन वर्षे
प्रवेश – सीईटी
संधी कोठे? – औद्योगिक क्षेत्रात नोकरी, आयटी क्षेत्रात नोकरी, स्वयंरोजगार, नागरी सेवा परीक्षा
पुढील उच्च शिक्षण – एमबीए, एमपीएम, एमसीए
हॉटेल मॅनेजमेंट ऍण्ड केटरिंग
(जर्मन, फ्रेंच, रशियन, स्पॅनिश, चायनीज,
जॅपनीज, कोरियन)
कालावधी ः बेसिक, सर्टिफिकेट किंवा इतर
कोर्सेसवर आधारित
हॉटेल मॅनेजमेंट ऍण्ड केटरिंग
शिक्षण – हॉटेल मॅनेजमेंट ऍण्ड केटरिंग
कालावधी – चार वर्षे
पात्रता व प्रवेश – बारावी शास्त्र, सीईटी
संधी कोठे? – पंचतारांकित हॉटेल, मॉल्स किंवा रेस्टॉरंटमध्ये नोकरी, केटरिंग व्यवसाय
पुढील उच्च शिक्षण – पदव्युत्तर शिक्षण
डिप्लोमा इन बेकरी ऍण्ड कॉन्फेक्‍शनरी
कालावधी – दीड वर्षे
डिप्लोमा, क्राफ्ट कोर्स इन फूड प्रॉडक्‍शन
कालावधी – दीड वर्षे.
वरीलप्रमाणे आपण या लेखात दहावी आणि बारावी नंतरचे शैक्षणिक वाटा, विषय, आणि करिअर पाहिले आहे. आत आता तुम्हाला ठरवायचे आहे कि, आपण कोणत्या प्रवाहाने कोठे जायचे आहे. त्यासाठी तुमचे मार्क्स, आवड, आणि आर्थिक बाजू या सर्वांचा विचार करणे ही महत्वाचे आहे.
धन्यवाद!
हे देखील वाचा: नवीन शैक्षणिक धोरण येत्या वर्षापासून लागू होणार (२०२३-२०२४)
